Σελήνη ή Μήνη ή Σέλας, η θεά της νύχτας, το ερωτικό φεγγάρι – η πολυμορφία της Σελήνης

Written by

Σελήνη ή Μήνη ή Σέλας είναι μερικά από τα ονόματα της θεάς της νύχτας, της κόρης των Τιτάνων Υπερίων και Θείας, της αδερφής του Ηλίου, που κατεβαίνει με το άρμα της για να θρέψει τα βράδια τη Φύση και για να λουστεί με το ολόγιομο φεγγάρι στα νερά του Ωκεανού.  Αλήθεια, ποιος την αντίκρισε και δεν ερωτεύθηκε? Ποιος δεν περπάτησε μαζί της  στο σκοτάδι μέσα σε δάση μαγεμένα? Ποιος δεν λούστηκε από το φως της και δε λησμόνησε πάθη και πίκρες?

Σήμερα έχει πανσέληνο στον ουρανό, γι αυτό ας δούμε μαζί μερικά από τα πρόσωπά  της, όπως αυτά αποτυπώθηκαν μέσα  από λογοτεχνικές εμπνεύσεις.

Από τον μύθο στον μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Μυθολογία, θρύλοι, λαϊκές παραδόσεις, μαγεία, ιστορικά γεγονότα, αρχαιολογικά ευρήματα κα έρχονται να υπογραμμίσουν την πολυπλοκότητα μιας θεάς, που επηρρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει όσο τίποτε άλλο τις ζωές των ανθρώπων.  Λαμπερή όμως ταυτόχρονα και σκοτεινή εξάπτει την φαντασία, γεννά έρωτες, προκαλεί τοκετούς, συντροφεύει τις ψυχές, ταράζει τα νερά της γης, δοκιμάζει την αντοχή του νου και της καρδιάς.

Η ελληνική μυθολογία μας πληροφορεί για την ένωσή  της με τον Δία αλλά και για τον παράφορο έρωτά της για έναν νεαρό γιδοβοσκό τον Ενδυμίωνα.  Πενήντα στον αριθμό οι καρποί του έρωτά της με τον νεαρό Ενδυμίωνα, όσοι και οι μήνες της τετραετίας για τους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Θρύλοι και δοξασίες μιλούν για δαιμόνια, ξωτικά, νεράιδες άλλα και μοχθηρά πλάσματα που βγαίνουν υπό το φως της.

Στα δημοτικά τραγούδια η ομορφιά της αντικατοπτρίζει την ομορφιά της νεαρής κόρης. Όμως η παρουσία που κάνει η Σελήνη δεν περιορίζεται μονάχα σε έναν κόσμο «φανταστικό».  Η Σελήνη χάραξε τους αρχαίους θαλάσσιους δρόμους, αυτή συμβούλευε τους στρατηγούς για τις εκστρατείες.  Αυτήν ατένιζαν οι πολέμαρχοι για να λάβουν κάποιο μήνυμα για την εξέλιξη της μάχης και αυτήν μελετούσαν περιμένοντας τον διάδοχο στην Πορφύρα.

Η Σελήνη στην λογοτεχνία

Με ένα τέτοιο υπόβαθρο θα ήταν ποτέ δυνατόν, αυτή η πλανεύτρα θεά να αφήσει ανεπηρέαστο κάποιον λογοτέχνη? Η ερώτηση είναι άκρως ρητορική. Το φεγγάρι είτε ολόγιομο είτε μισό είτε απών από τον ουρανό εξυμνήθηκε όσο κανένα άλλο σύμβολο στην λογοτεχνία.

Στα παρακάτω αποσπάσματα  μπορεί κανείς να δει τα διάφορα πρόσωπα που έχει η σελήνη που άλλοτε στέκονται με φιλικό χαμόγελο απέναντι στον δημιουργό και άλλοτε δρουν ως εφιάλτης.

Σ.Τ.Κολριτζ- Κούμπλα Χαν (ποίημα)

“ Άγριος τόπος! Ιερός και μαγεμένος.
   Σαν στοιχειωμένος στου φεγγαριού τη χάση”
( φεγγάρι με σκοτεινές δυνάμεις)

Ζ.Λαφόργκ – Θρηνωδία της σελήνης στην επαρχία ( ποίημα)

ω! να η Σελήνη φουσκωτή
σαν ένα ολόγιομο πουγκί.
…………………………….
Λοιπόν, Σελήνη που όλοι οι τόποι
  σε χαίρουνται όμοια, κι ολ’οι άνθρωποι
……………………………..
Σελήνη, αλήτισσα κι ωραία
στον πόνο ας γίνουμε παρέα
……………………………….”

( Γενικά στην ποίηση του Λαφόργκ, η σελήνη κατέχει ιδιαίτερη θέση. Εδώ η προσωποποιημένη σελήνη εξυμνείται, είναι φιλική προς τον ερωτικό καημό του ποιητή αν και δε λείπει και η ειρωνεία προς αυτήν)

I.Τυπάλδος- Το πλάσμα της φαντασίας (ποίημα)

“ ………………………….
Εσέ ζητώ στο χάραμα
………………………….
Εσέ στην ανθοστόλιστη
του κάμπου πρασινάδα
στην μυστική αχνάδα
   του έρμου φεγγαριού
( ερωτικό φεγγάρι)

Α.Ρ.Ραγκαβής – Δήμος και Ελένη ( διηγηματικό ποίημα)

( στους παραπάνω- από αυτό το δίστιχο- στίχους ο Ραγκαβής μιλά για μία γυναικεία μορφή που εμφανίζεται ξαφνικά μέσα στο δάσος, την οποία αποκαλεί « Ουρί κόρη» και για την οποία εικάζει ότι ίσως να κατέβηκε για να λούσει το σώμα της στο ποτάμι)

“ Σαν καταχνιά καλοκαιρινή τριγύρω στο φεγγάρι
το ελαφρόν της φόρεμα τους ώμους της σκεπάζει”
(ερωτικό φεγγάρι)

Γ.Βιζυηνός- Το μόνον της ζωής του ταξείδιον ( πεζό)

 Κατά τοιαύτας νύκτας, η εκ διαλειμμάτων όπισθεν θολερών συννέφων προφαίνουσα σελήνη, αυξάνουσα την άγριαν μελαγχολίαν της φύσεως δια των ωχρών, των νεκρόχλωμων αυτής επιχρώσεων, αντί να παρηγορήσει, πληροί την καρδίαν του οδοιπόρου αορίστων φόβων και επανειλημμένων φρικιάσεων…………………………
δε νομίζω να ητένισα κατά τη νύκτα εκείνην παραδόξους συμπτώσεις νεφών…..χωρίς να τα συμπληρώσω με τη βοήθεια της φαντασίας μου εις πελώριον σύμπλεγμα παλαιστών αγωνιζομένων,,,,,,”
( σκοτεινή σελήνη που προκαλεί φόβους αλλά ταυτόχρονα εξάπτει την φαντασία)

Α.Παπαδιαμάντης- Όνειρο στο κύμα (διήγημα)

(O νεαρός βοσκός υπό το φως της σελήνης παρακολουθεί τη Μοσχούλα- ανιψιά του κυρ Μόσχου- να λούζεται στη θάλασσα)
 “… Την αναγνώρισα πάραυτα εις το φως της σελήνης το μέλιχρον, το περιαργυρούν όλη την άπειρον οθόνην του γαληνιώντος πελάγους, και κάμνουν να χορεύουν φωσφορίζοντα τα κύματα…”
(ερωτικό φεγγάρι)

K.Παλαμάς- Η ψυχή και η λύρα (ποίημα)

“…………………………
φωτισμένο θα ιδής το βράδιασμά της
από λευκό υπερούσιο φεγγάρι”
( συμβολικό φεγγάρι, φως, ψυχή)

K.Καρυωτάκης- Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα (ποίημα)

 “ Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα
είδα το βράδυ αυτό
……………………
στα χέρια το παλτό,
στ’ ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.
( το φως της σελήνης πάνω σε ένα αρνητικά συναισθηματικά φορτισμένο πρόσωπο)

Επίλογος

Ερωτικό το «χάρτινο» φεγγαράκι του Χατζηδάκη αλλά ακόμα και το χαρτί μπορεί να σε κόψει…Καλό φωτεινό σας βράδυ!

cityculture.gr/ γράφει η Αριστέα Αθ. Βραζιώτη