Ο Umberto Boccioni (1882-1916) στο έργο του Ταυτόχρονη Όραση παρουσιάζει μία δυναμική σύνθεση-ύμνο στην φουτουριστική ιδεολογία. Βίαιες διαγώνιοι, ζωντανά και παλλόμενα χρώματα, κατακερματισμένες φόρμες και υποκειμενική προοπτική συνθέτουν ένα φαντασμαγορικό και επαναστατικό σκηνικό. Μία γυναίκα κρεμιέται από το μπαλκόνι και παρακολουθεί τα τεκταινόμενα κάτω στην πλατεία. Η μορφή κυριαρχεί και πλαισιώνει τη δράση στο μακρινό έδαφος, ενώ μαζί της συναντάμε την αντανάκλασή της, ή ίσως και μία δεύτερη μορφή που την συντροφεύει. Τα κτίρια γύρω από την πλατεία παραμορφώνονται, αγκαλιάζουν την πλατεία, αλλά και το πρόσωπο της γυναίκας και το κατακλύζουν με κάθε μεταφορική, κυριολεκτική ή τεχνοτροπική σημασία.
Οι διάφορες οπτικές γωνίες, η εφαρμογή ποικίλων υποκειμενικών προοπτικών και η εναλλαγή έντονων θερμών και ψυχρών χρωμάτων σε συνδυασμό με την πρωτοποριακή σύνθεση και τις συστρεφόμενες φόρμες, επιβάλλουν την αίσθηση της αέναης κίνησης και του δυναμισμού. Ο θεατής του έργου όπως και η κυρία του μπαλκονιού βιώνουν την σύγχρονη αστική εμπειρία, είναι πρωταγωνιστές του μέλλοντος, της ταχύτητας και της δημιουργικής καταστροφής που ευαγγελίστηκαν και ύμνησαν οι Φουτουριστές.
Σε αντίθεση με άλλα σύγχρονά του ρεύματα, ο Φουτουρισμός αυτοονομάστηκε από τον ιδρυτή του, τον ποιητή Filippo Tommaso Marinetti (1876-1944), σε μία ένδειξη αυτοσυνειδησίας των καινοτομιών που εισήγαγε και της καταφανούς πρόθεσης των μελών του να καταστρέψουν το παρελθόν και να υμνήσουν το μέλλον (Future- Futurismo- Futurism). Βασικότερος στόχος του κινήματος ήταν ακριβώς να αποδεσμευτεί από το παρελθόν και την ακαδημαϊκή κουλτούρα και να δοξάσει τη μοντέρνα (Modern) σύγχρονη τεχνολογία, την ενεργητικότητα και τη δύναμη.
Γράφει ο Marinetti, στο πρώτο φουτουριστικό μανιφέστο που δημοσιεύτηκε στις 20/2/1909 στην γαλλική Le Figaro:
«Σκοπεύουμε να εξάρουμε την επιθετική κίνηση, την πυρετική αϋπνία, τον διασκελισμό του δρομέα, το salto mortale, το ράπισμα και τη γροθιά. Διακηρύττουμε ότι το μεγαλείο του κόσμου έχει εμπλουτιστεί με μια νέα ομορφιά. Ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο στολισμένο με μεγάλους σωλήνες σα φίδια που αναπνέουν με εκρήξεις είναι πιο όμορφο από τη Νίκη της Σαμοθράκης… […] Θέλουμε να γκρεμίσουμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, τις Ακαδημίες κάθε είδους… Θα υμνήσουμε τα μεγάλα πλήθη που τα διεγείρει η εργασία… τους άπληστους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τα εργοστάσια που κρέμονται από τα σύννεφα και τις κλωστές των καπνών τους … τα αεροπλάνα που γλιστρούν μέσα στον αέρα. […] Από την Ιταλία εκτοξεύουμε αυτό το βίαια ανατρεπτικό και εκρηκτικό μανιφέστο, με το οποίο σήμερα θεμελιώνουμε τον Φουτουρισμό, γιατί θέλουμε να ελευθερώσουμε αυτή τη χώρα από τη γάγγραινα των καθηγητών, των αρχαιολόγων, των ξεναγών και των αρχαιοπωλών της. […] Ψηλά τα κεφάλια! Όρθιοι στην κορυφή του κόσμου εκσφενδονίζουμε ακόμη μια φορά την αναιδή πρόκλησή μας στ’ αστέρια» .
Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φουτουρισμός αποδυναμώθηκε, ενώ ο Boccioni σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας άσκησης πέφτοντας από άλογο. Ο πόλεμος δεν ήταν τελικά «η μόνη υγιεινή του κόσμου», όπως οι Φουτουριστές δια στόματος Marinetti ευαγγελίστηκαν. Πέρα όμως από τις όποιες αδυναμίες ή τον απλοϊκό ενθουσιασμό των Φουτουριστών, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε μία γνήσια αντίληψη για την έννοια του μοντέρνου και μία προφητική διόραση του μέλλοντος.
Info
Umberto Boccioni
Ταυτόχρονη Όραση (1912)
Simultaneous Vision
Von der Heydt Museum, Wuppertal, Γερμανία
cityculture.gr/ γράφει η Γιώτα Χρήστου