Στις μέρες μας, η ενημέρωση είναι συνυφασμένη με μία μεγάλη ποικιλία από επιλογές. Ακόμη και όταν πίνεις έναν καφέ με θέα τον Θερμαϊκό κόλπο ή ένα τσιπουράκι με ψαρομεζέ στην Περαία, μπορείς να ανοίξεις το κινητό σου και να πλοηγηθείς σε εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες στο διαδίκτυο. Ότι ψάχνεις, από τα τελευταία νέα, τα φεστιβάλ, συναυλίες μέχρι το πρόγραμμα των θεάτρων και τις νέες ταινίες στους κινηματογράφους όπως και χιλιάδες άλλες πληροφορίες πολύ εύκολα πλέον το βρίσκεις στο διαδίκτυο. Και αν αποφασίσεις για αραλίκι στο σπίτι με τους φίλους εκεί έχεις παρέα την συνδρομητική τηλεόραση ή το playstation.
Πριν μερικές δεκάδες χρόνια όμως η βασική ενημέρωση που υπήρχε ήταν μέσα απο τις εφημεριδές και τα περιοδικά. Αλήθεια, έχουμε αναλογισθεί για τη θεματολογία που είχαν οι εφημερίδες και τα περιοδικά μέσα στο πέρασμα του χρόνου? Με βοηθό την ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο καταφέραμε να κάνουμε ένα ταξίδι στο παρελθόν και να ανακαλύψουμε τους τρόπους ενημέρωσης των Θεσσαλονικέων από τις αρχές ως τα μέσα του 20ου αιώνα.
Πηγές - ΕΒΕ-Ψηφιακή βιβλιοθήκη εφημερίδων και περιοδικών ,Εφημερίδα Μακεδονία περίοδος 1911-1987 - ΕΛΙΑ Θες/νίκης, ψηφιακό αρχείο,eliaorg.gr - Εφημερίδα Καθημερινή, Επτά Ημέρες (ένθετο), Ιστορία του Τύπου της Θες/νικης,26/2/1995
Λογοτεχνία μέσα από την πρωινή ενημέρωση
Στις μέρες μας, το άκουσμα των λέξεων «πρωινή ενημέρωση» συνειρμικά παραπέμπει σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές που έχουν αναλάβει την ενημέρωσή μας μέσα από μία ποικιλία «ευχάριστων» θεμάτων και άχρηστων πληροφοριών. Πριν μπει στη ζωή μας η τηλεόραση και πολύ αργότερα το διαδίκτυο, οι εφημερίδες κατείχαν την πρωτοκαθεδρία στην ενημέρωση των πολιτών. Στην πρώτη δεκαετία του 20ου αι. και συγκεκριμένα το 1911 κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη η μακροβιότερη τοπική πολιτική εφημερίδα, η Μακεδονία, στης οποίας τις σελίδες φιλοξενούνται λογοτεχνικά αναγνώσματα.
Ανάμεσα στις στήλες των ειδήσεων υπήρχε σχεδόν πάντα χώρος για διηγήματα/ μυθιστορήματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, τα οποία απάλυναν το βαρύ κλίμα των λοιπών άρθρων. Άλλωστε μιλάμε για μία μεγάλη χρονική περίοδο που «φιλοξένησε» δύο παγκόσμιους πολέμους, απελευθερωτικούς αγώνες, εσωτερικές ταραχές κλπ. Ανάλογα λοιπόν με την έκταση του έργου(κυρίως των μυθιστορημάτων), η εφημερίδα έβαζε σε συνέχειες την συγγραφική δημιουργία ψυχαγωγώντας έτσι τους αναγνώστες της. Μάλιστα για κάποια έργα δεν έλειπε η διαφήμιση της επικείμενης δημοσίευσής τους, όπως για το μυθιστόρημα της Zyles Mary «Κρυφή Αγάπη» ή «Κρυφής Αγάπης Θυσία» το οποίο η εφημερίδα Μακεδονία το 1921 το διαφήμιζε περίπου επί ένα μήνα.
Μερικά από τα δημοσιευμένα συγγραφικά έργα στην εφημερίδα Μακεδονία
– Τα απόκρυφα της Θεσσαλονίκης- Γεώργιος Σκοτ (μυθιστόρημα,1911)
– Τζων Περδικάρης και η Αλκμήνη- Αριστείδης Κυριακού (1912)
– Τα απόκρυφα της Αλεξάνδρειας ή Η καταχθόνιος εταίρα- Α.Ν.Παπαδόπουλος (1912)
– Έρωτες της μαντάμ Ζοφφρ- Μαρσέλ Πρεβώ(1918)
– Το δώρο της Ερριέτας- Εμ.Αγγ.Τσαγκαράκη
– Ο Βιολιστής- Αιμίλιος Ρισβουργ
– Έρωτες στα χιόνια- Αλ.Παπαδιαμάντης
– Το αποπαίδι της μοίρας- Ντοστογιέφσκι (διήγημα,1921)
– Η Βικτώρια, η ιστορία ενός έρωτος – Κνουτ Χαμσουν (1921)
– Κλέφτρα της τιμής- Πιέρ Ντεκουρσέλ (1922)
– Ο κόμης Μοντεχρήστος- Αλ.Δουμάς (1932)
– Ο παράς της βασιλόπιτας- Μ.Βλαχόπουλος (ευθυμογραφία, 1932)
– Μια νύχτα στο σταθμό- Αρίστος Χασήρ (1933)
– Φου Μαν Τσου(1933)
– Παρθένος 18 καρατίων- Πιτιγκρι (μυθιστορία,1933)
– Νύχτα γαλήνης στο βουνό-Ανρί ντε Ρενιέ (1933)
– Ο δρόμος της ανομίας-Μπάρμπαρα Σήμπορν(1957)
– Η προφητεία- Τζούλιο Τερεντσιο (1965)
– Ο δεύτερος γάμος – Νίνο Τελατσίνι(1968)
– Ο τακτικός πελάτης- Κλωντ Αβελεν(αστυνομικό μυθιστόρημα,1973)
– Φόνος σε παλαιοπωλείο-Μάργκερυ Αλλιναμ(αστυνομικό μυθ.,1979)
– Το παιχνίδι των κατασκόπων- Έντουαρτ Ααρους(αστυνομικό μυθ,1981)
Ρομαντικές ιστορίες, αστυνομικά, μυθιστορήματα, χρονογραφήματα
Στατιστικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ρομαντικές ιστορίες λαμβάνουν την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των αναγνωστών ενώ από τα μέσα του αιώνα κι έπειτα εκτοπίζονται ελαφρώς από τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Εκτός από μυθιστορήματα και διηγήματα, οι αναγνώστες της πόλης διαβάζουν στον έντυπο τύπο χρονογραφήματα, που αφορούν κυρίως πολεμικά γεγονότα ή εικόνες και καταστάσεις της τοπικής κοινωνίας. Από το υπάρχων αρχείο της ΕΒΕ(υπάρχουν μεγάλα κενά σε υλικό από τις δεκαετίες του 1930-195+), βλέπουμε ότι δημοσιευμένα ποιήματα αργούν να κάνουν την εμφάνιση τους στην εφημερίδα- εμφανίζονται μετά την δεκαετία του 50- και συνήθως παρουσιάζονται σε μία πολύ μικρή στήλη με ένα ποίημα.
«Ποιος είναι ο δολοφόνος»
Πάντως άκρως ενδιαφέρον φαίνεται να είχε το κάλεσμα των Θεσσαλονικέων στον πρωτότυπο διαγωνισμό της εφημερίδας, με τίτλο «Ποιος είναι ο δολοφόνος», το οποίο δεν παρουσιάστηκε ως ένας μυθιστορηματικός γρίφος αλλά ως πραγματικό έγκλημα που αναζητούσε τον δολοφόνο.Στις 1/1/1933 η εφημερίδα Μακεδονία δημοσιεύει τον συγκεκριμένο διαγωνισμό, ο οποίος αφορούσε δύο δολοφονίες που έγιναν στην βίλλα Μον Μπονέρ (οδός των Εξοχών, σημερινή οδός Βας.Όλγας) κάποια χρόνια πριν το 1933. Κάποιος είχε δολοφονήσει μία γυναίκα και το παιδί της και έκτοτε κυκλοφορούσε ασύλληπτος. Το «άνοιγμα» της υπόθεσης το έκανε συγγενής των δολοφονηθέντων ατόμων, ο κ.Μ. ο οποίος είχε συγκεντρώσει όλο το χειρόγραφο υλικό που αφορούσε το έγκλημα, το είχε παραδώσει σε εκδοτικό οίκο για να γίνει βιβλίο και είχε αναθέσει στην εφημερίδα να διεξάγει διαγωνισμό για να βρεθεί ο δολοφόνος των συγγενών του. Η αμοιβή μάλιστα του νικητή δεν ήταν από τον εκδοτικό οίκο ή τον συγγενή των θυμάτων αλλά από την αστυνομία και ανήρχετο στις 3000 δρχ.
Η υπόθεση δημοσιεύτηκε από τις 3/1/1933 μέχρι τις 30/1/1933 και η ανακοίνωση του νικητή θα γινόταν στις 17/2/1933 παρουσία συμβολαιογράφου. Δυστυχώς λόγω έλλειψης αρχείων δε μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητας αν όλη αυτή η ιστορία ήταν ένα φανταστικό μάρκετινγκ της εποχής ή αν ήταν όντως πραγματικό περιστατικό άλλα και ούτε θα μάθουμε ποιος ήταν τελικά ο δολοφόνος. Τουλάχιστον για την ώρα….
(1973)
Λογοτεχνικά περιοδικά & Τύπος της Θεσσαλονίκης
Πριν το 1930 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν αμιγώς λογοτεχνικά περιοδικά όπως Η Τέχνη(1921-1922), Τα Μακεδονικά Γράμματα(1922-1924,1944-1952) και Η Μακεδονική Τέχνη (1927). Μετά το 1930 εκδίδεται στην Θεσσαλονίκη το λογοτεχνικό περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες (1932-1939,1952-1953),το πρώτο επιστημονικό λογοτεχνικό έντυπο της Θεσσαλονίκης που μάλιστα θεωρήθηκε προπομπός του ελληνικού μοντερνισμού. Οι Μακεδονικές Ημέρες κέρδισαν το κοινό της Θεσσαλονίκης «σπάζοντας» με αυτό τον τρόπο το μονοπώλιο των αντίστοιχων πρωτευουσιάνικων περιοδικών. Στις σελίδες του έγραφαν άνθρωποι του πνεύματος όπως ο Κακρίδης, ο Ελύτης. ο Γκάτσος κα.
Εφημερίδες Θεσσαλονίκης
H πρώτη ελληνική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ονομάζεται Ερμής και κυκλοφόρησε το 1875. H δεύτερη ελληνική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ήταν η Αλήθεια (1903) και της οποίας η αδειοδότηση επιτεύχθηκε μετά από κολπάκι του Ιταλού τυπογράφου Μουρατόρι, ο οποίος έδωσε ιταλικό τίτλο στην εφημερίδα ( La Verita) αφήνοντας αδιευκρίνιστη την γλώσσα που θα γραφόταν η εφημερίδα.
‘Άλλες κύριες εφημερίδες της πόλης από τα τέλη του 19ου αι ως τις αρχές του 20ου αι. ήταν: Αστήρ (1908), Εμπρός (1911), Φως (1914), Εφημερίς των Βαλκανίων (1918) και Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος (1920), Μακεδονικά Νέα (1924-1934).
Από τον Τύπο της Θεσσαλονίκης δεν λείπουν και οι σατυρικές εφημερίδες, με πρώτη το Κουνούπι (1908) και ακολουθούν αρκετά σατυρικά φύλλα ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση της πόλης όπως π.χ. Φαφλατάς(1913-1914), Σκάνδαλον (1914-1916), Σφίξε με(1916-1922) κλπ.
(1920)
Ξενόγλωσσες εφημερίδες Θεσσαλονίκης
Αξίζει να αναφερθεί ότι από τον Τύπο της Θεσσαλονίκης δεν λείπει και ένας μεγάλος αριθμός από ξενόγλωσσες εφημερίδες όπως γαλλόφωνες, εβραικές (La époque 1875-1912), εβραικές γαλλόφωνες ( Journal de Salonique 1895-191+), τούρκικες (Ασρ 1895), βουλγάρικες και αγγλόφωνες.
cityculture.gr / Τι διαβάζανε στη παλιά Θεσσαλονίκη στις εφημερίδες και τα περιοδικά / γράφει η Αριστέα Αθ. Βραζιώτη