Top 10 βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο (μέρος 2ο)

Written by

. Top 10 βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο (μέρος 2ο)

6. Δικαιώματα γυναικών – Mary Wollstonecraft (βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο)

Η Mary Wollstonecraft, ( μητέρα της Μ. Shelly και συγγραφέας του γνωστού μυθιστορήματος Φρανκενσταιν), το 1792 εκδίδει το βιβλίο Δικαιώματα των γυναικών- A vindication of the rights of the women όπως είναι ο αγγλόφωνος τίτλος του βιβλίου- σε μία χρονική περίοδο όπου στην Ευρώπη ανατρέπεται το ancient regime. Η ανατροπή του παλαιού κατεστημένου όμως δεν επεκτείνεται τόσο για τις γυναίκες, οι οποίες πέραν των όλων στερούνται την εκπαίδευση.

Για μία γυναίκα με ανεξάρτητο πνεύμα και μόρφωση σα την Wollstonecraft, η εισήγηση του επισκόπου Talleyrand το 1971 στην γαλλική Εθνοσυνέλευση, σχετικά με την μόρφωση των γυναικών κατ’οίκων, θα αποτελέσει το έναυσμα για την συγγραφή του Δικαιωμάτων των γυναικών.

Όπως προδίδει και ο τίτλος του βιβλίου, η Wollstonecraft εντοπίζει τη θέση της γυναίκας στην ανδροκρατούμενη κοινωνία της εποχής και υπογραμμίζει με επιχειρήματα και αναφορές σε πρόσωπα της επικαιρότητας, τη στάση της κοινωνίας απέναντι στη γυναίκα. Από τον Λουδοβίκο τον 14ο και τον λόρδο Chersterfield ως τον Milton, για την Wollstonecraft το κόκκινο πανί είναι οι αντιφεμινιστικές απόψεις κυρίως του Rousseau.

Αν και τη λέξη φεμινισμός- όπως και λοιπούς ορισμούς σε – ισμος- τη ταυτίζω με ιατρικές ορολογίες σε – τίτιδα , η προσέγγιση της Wollstonecraft στα δικαιώματα των γυναικών είναι άκρως κοινωνική και ανθρώπινη. Για να δούμε ενδεικτικά κάποια παραδείγματα:
“ …H ενδυνάμωση του σώματος και του νου θυσιάζονται στην αρχαϊκή αντίληψη της ομορφιάς, καθώς ο μόνος τρόπος να «βγουν» στην επιφάνεια είναι ο γάμος…”. “ Τεχνητά η γυναίκα οδηγείτε στη διατήρηση μιας παιδικότητας και αδυναμίας…”. “ Η στάση των συγγραφέων απέναντι στη γυναίκα είναι είτε ο χλευασμός είτε η λύπηση…”.
Το βιβλίο μπορεί να μην πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα στον καιρό του, ωστόσο θεωρείται προπομπός της κατοχύρωσης των γυναικείων δικαιωμάτων μέσα στην κοινωνία.

7. Η καλύβα του Μπαρμπα Θωμά – Χάριετ Μπίτσερ Στόου (βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο)

Μπορεί άραγε μία αληθινή ανθρώπινη ιστορία να ξεκινήσει έναν εμφύλιο πόλεμο σε μία χώρα? Η απάντηση είναι θετική και τα παραδείγματα πολλά.

Ο αμερικανός εμφύλιος (1861-1865) δεν προκλήθηκε φυσικά από το μυθιστόρημα Η καλύβα του Μπάρμπα Θωμά της Χαριετ Μ. Στοου, ωστόσο η δουλεία των Αφροαμερικανων πολιτών, την οποία αναδεικνύει η συγγραφέας μέσα από το συγκεκριμένο έργο, αποτέλεσε κύριο αίτιο του πολέμου. ( Οι αναφορές στα λόγια του Αβραάμ Λίνκολ «Αυτή είναι η μικρή κοπέλα που ξεκίνησε έναν μεγάλο πόλεμο» είναι ανακριβείς).

Η καλύβα του Μπάρμπα Θωμά ( Uncle Tom’s Cabin: Life among the lowly) βασίστηκε στην αληθινή ιστορία του Τζόσουα Χανσον, σκλάβου επί 40 χρόνια στο Μεριλαντ. Η Στοου αποτύπωσε την σωματική και ψυχική κακοποίηση των μαύρων σκλάβων της Αμερικής και την αντιμετώπιση τους ως υλικά αντικείμενα με ημερομηνία λήξεως.

Η συγγραφέας δε θέλησε να περάσει το έργο της ως απλό μυθιστόρημα με μία λυπητερή ιστορία που θα προκαλέσει  συγκίνηση. Για αυτό το 1853 θα εκδώσει το βιβλίο Key to uncle Tom’s cabin. Μία πιστοποίηση του κοινωνικού προβλήματος της δουλείας με αληθινά στοιχεία. Μέσα στο βιβλίο/οδηγό βλέπουμε επί παραδείγματι αγγελίες αγοραπωλησιών της εποχής:

1. Land and Negroes for sale- J.M.Provine, Oct.17 “A good bargain will be given in about 400acres…Together with 18 or 20 likely negroes consisting men,women, boys and girls… “. Στην ευκαιρία αγοράς 400 εκτάριων γης συμπεριλαμβάνονται και μια ομάδα έγχρωμων σκλάβων αποτελούμενο από άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

2. $10 Reward – Pulliam & Davis, aucts., Richmond “We are requested by Henry P.Davis to offer a reward…of a negro man named Henry who ran away… “. Μέσα από τη συγκεκριμένη αγγελία βλέπουμε το «αφεντικό» να αναζητεί τον δούλο που το έσκασε, προσφέροντας μάλιστα και αμοιβή. Μάλιστα λίγο παρακάτω στην ίδια αγγελία, δίνονται υποδείξεις για το πού μπορεί να κρύβεται.

3. Slaves! Slaves! Slaves Griffin & Pullum,Natchez, Oct.16,1852 “Fresh arrivals weekly…a large and well y stock of negroes… “. Αυτή η αγγελία είναι πραγματικά η επιτομή του δουλεμπορίου, καθώς άνθρωποι χαρακτηρίζονται ως «φρέσκες» παραλαβές και «στοκ εμπόρευμα».

Η καλύβα του Μπάρμπα Θωμά κατείχε τη δεύτερη θέση (19ος) σε πωλήσεις μετά τη Βίβλο.

8. Πολιτεία – Πλάτωνας  (βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο)

Δύσκολο να παρουσιάσεις σε μία δυο παραγράφους το σημαντικότερο φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα. Κατά πολλούς, ο Πλάτωνας ορμώμενος από την άδικη καταδίκη του Σωκράτη που τον οδήγησε στο θάνατο, δημιούργησε την «ιδανική» πολιτεία. Εκεί πρεσβεύουν η δικαιοσύνη και οι αρετές. Άρχοντες φιλόσοφοι, φύλακες και λοιπές κατηγορίες πολιτών, τρόποι αναπαραγωγής, ψυχή, νους και λόγος αποτελούν δείγμα της δομή της Ιδανικής Πολιτείας.

Όμως θα ήταν λάθος να περιορίσουμε την αξία του συγκεκριμένου έργου στην πικρία που νιώθει ο Πλάτωνας για την πολιτεία στην οποία ζει και η οποία ευθύνεται για τον χαμό του δασκάλου του. Η Πολιτεία είναι ένα «καθαρόαιμο» φιλοσοφικό έργο γεμάτο έννοιες, αλληγορίες και μηνύματα άλλες φορές φανερά και άλλες φορές κρυφά.
Μάλλον δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι το 2016 η Πολιτεία του Πλάτωνος κατείχε την πρώτη θέση στην κατάταξη των πιο διαβασμένων βιβλίων τα τελευταία 15 χρόνια, στις τάξεις των 10 μεγαλύτερων κολλεγίων της Αμερικής όπως το Yale, Harvard, Brown, Columbia κλπ.

9. 1984- Τζωρτζ Όργουελ (βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο)

Και από την ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα, περνάμε στην εφιαλτική πολιτεία του μυθιστορήματος του Άγγλου συγγραφέως Τζ. Οργουελ. Τέσσερα χρόνια μετά την Φάρμα των ζώων, ο Όργουελ θα εκδώσει το 1949 το προφητικό έργο του με τίτλο 1984. Οι αναφορές ότι ο τίτλος οφείλεται σε αναγραμματισμό του 1948 είναι μάλλον αβάσιμες. Ο συγγραφέας είχε σκεφτεί σαν τίτλο και το Ο τελευταίος άνθρωπος στην Ευρώπη, για τον οποίο όμως δεν ήταν σίγουρος).
Πιο επίκαιρο από ποτέ άλλοτε, ο κόσμος μέσα στο μυθιστόρημα του Όργουελ πορεύεται μέσα από τους πολέμους τριών φανταστικών υπερδυνάμεων. Στον κόσμο του οι πολίτες παρακολουθούνται από τις κυβερνήσεις τους με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Μέσα από συγκεκριμένες ιδεολογίες- διαφορετικές μεν σε κάθε υπερδύναμη αλλά ουσιαστικά με κοινό παρανομαστή- η ελευθερία της σκέψης ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη.

Από την προσωπική ιστορία του πρωταγωνιστή, ενός υπαλλήλου του Υπουργείου Αλήθειας στην Βρετανία η οποία είναι πλέον επαρχία της υπερδύναμης Ωκεανίας, περιγράφεται αυτό που σήμερα θεωρείται η Νέα Τάξη Πραγμάτων. Στην κοινωνία του 1984 όπου ζει, εργάζεται αλλά δεν «αναπνέει» ο Γουίστον Σμιθ (πρωταγωνιστής) βασιλεύει ο Μεγάλος Αδερφός, οι καταδότες, το Κόμμα, η αστυνομία της σκέψης κλπ.

Ο Σμιθ βιώνει μέσα από την πλοκή του μυθιστορήματος τον απώτερο σκοπό αυτής της νέας πραγματικότητας, που δεν είναι άλλος από την χειραγώγηση των μαζών μέσα από κατασκευασμένους κανόνες που παραπέμπουν σε σωφρονιστικό ίδρυμα. Οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής της νέας πραγματικότητας αλλά και υπόνοιας ότι κάποιο άτομο μπορεί να παρεκκλίνει από τους νέους νόμους καταδικάζεται άμεσα με ποινές φυλάκισης, βασανιστηρίων αλλά και μυστηριωδών εξαφανίσεων.

Ίσως το πιο ανατριχιαστικό τέχνασμα που χρησιμοποιεί η ανώτερη τάξη της Ωκεανίας για να δημιουργήσει άβουλα ανθρώπινα όντα είναι η αναδημιουργία της Γλώσσας και της Ιστορίας.
O αντίκτυπος αυτού του μυθιστορήματος δεν περιορίζεται μονάχα στην μελέτη του από αναλυτές του οργουελικού κόσμου. θα κλείσουν 70 περίπου χρόνια από τη στιγμή που γράφτηκε ένα βιβλίο, με περιεχόμενο αναλλοίωτο στο χρόνο και προπάντων επίκαιρο. Άλλωστε στο μόνο που έπεσε έξω ο Όργουελ με το συγκεκριμένο έργο του δεν είναι τίποτε άλλο από την ημερομηνία. Εν αναμονή λοιπόν…

10. Χριστουγεννιάτικη ιστορία – Κάρολος Ντίκενς (βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο)

Μπορεί το Christmas Carol – όπως είναι ο αγγλόφωνος τίτλος της νουβέλας του Ντίκενς- να μην προκάλεσε κάποια κοινωνική επανάσταση ή πόλεμο. Ωστόσο η ιστορία της μεταμόρφωσης του Εμπενίζερ Σκρουτζ από μισάνθρωπο σε καλοκάγαθο γεράκο την παραμονή των Χριστουγέννων επηρέασε όσο κανένα άλλο βιβλίο την εορταστική εικόνα των Χριστουγέννων. Οικογενειακές συγκεντρώσεις γύρω από το στολισμένο και γεμάτο φαγητά τραπέζι.  Κάλαντα, τραγούδια, δώρα, παιχνίδια, μηνύματα αγάπης και φιλανθρωπίας. Όλα συμπληρώνουν το happy end της ιστορίας και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να συνοδεύουν την εικόνα αυτής της μεγάλης γιορτής.

Ο Ντίκενς δεν γράφει την ιστορία του Εμπενίζερ μονάχα γιατί βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση. Δεν γράφει γιατί χρειάζεται κάτι «πιασάρικο» να πωλήσει λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Η έμπνευση του Ντίκενς προήλθε από τα αποτελέσματα της αγγλικής βιομηχανικής επανάστασης πάνω στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Και κυρίως από την παιδική εργασία στα εργοστάσια της εποχής.
Πέρα από την μεταφορά της νουβέλας σε μικρή και μεγάλη οθόνη, η έκδοση του βιβλίου δεν έχει σταματήσει μέχρι σήμερα.

cityculture.gr/ Top 10 βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο (μέρος 2ο) / Αριστέα Αθ. Βραζιώτη