Σε τέτοιου είδους μαγικά θεάματα ο κάθε κριτικός μένει άναυδος και αμήχανος – ΤΙ να κριτικάρει και ΤΙ να σχολιάσει ; Το μόνο που του μένει είναι είτε να περιγράψει/σχολιάσει όσα είδε, είτε να προσπαθήσει να απομυθοποιήσει (βλ. : αποκρυπτογραφήσει) τα όσα συμβαίνουν επί σκηνής. ΄Ετσι στο πρώτο επίπεδο έχουμε να πούμε τα εξής : όλη η σκηνή καταλαμβάνεται από ένα τεράστιο μακρόστενο άσπρο πανί σε ημικυκλική διάταξη. Επ’αυτού προβάλλονται σε όλη τη διάρκεια της παράστασης πανέμορφες κινηματογραφικές σκηνές, ενώ παράλληλα στο κέντρο αυτού του ημικυκλίου, οι 12 ηθοποιοί-χορευτές του σόου εκτελούν δύσκολες θεατρικές και χορευτικές φιγούρες, οι οποίες συνδέονται άμεσα με τα όσα βλέπουμε επί της πανοραμικής οθόνης. Δηλαδή, τα όσα συβαίνουν, θεατρικά και χορογραφικά, συσχετίζονται, εννοιολογικά και δραματουργικά, με τα του παράλληλου κινηματογραφικού γιγαντοθεάματος ! Π.χ. Οι δυο βασικοί ήρωες, αλλά και πολλοί άλλοι ηθοποιοί και χορευτές, μπαινοβγαίνουν στο … πανί με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα. Tους βλέπουμε ζωντανά επί σκηνής και (αφού εξαφανιστούν) σε κλάσματα δευτερολέπτου στην ….οθόνη. Η δυσκολία εδώ βρίσκεται στο ότι αν πάθει ένα ατύχημα ένας ηθοποιός στη διάρκεια μιας τουρνέ, ο τυχόν αντικαταστάτης του δεν θα μοιάζει με αυτόν που είναι στο πανί, άρα θα χάνεται η ταυτοποίηση από πλευράς θεατή. Η μη ταύτιση θα γίνεται αντιληπτή κυρίως από τους έμπροσθεν καθήμενους θεατές, αλλά η “ζημιά” είναι μικρή σε σχέση με όσα άλλα θαυμαστά συμβαίνουν επί σκηνής.
Βέβαια ο συνδυασμός θεάτρου και κινηματογράφου σε αυτή τη μορφή δεν είναι κάτι καινούριο στην ιστορία των δυο Τεχνών. Απλά ο νεωτερισμός εδώ βρίσκεται στο γεγονός ότι η οθόνη είναι μεγάλη σε μήκος (και όχι σε ύψος), πολύ πέρα από όλες τις οθόνες που έχουμε δει στην ζωή μας ολόκληρη !
Οσον αφορά την υπόθεση : Δυο πολύ αστείοι κλόουν, ξεπηδούν από ένα αυγό και περιπλανώνται αναζητώντας τα τρία πρωτογενή ιδανικά κάθε ανθρώπου, την Αγάπη, την Ομορφιά και την Αιώνια Νιότη. Σε όλη τη διαδρομή τους, καλούνται να αποφύγουν τις παγίδες που στήνει ο Γητευτής, ο πανούργος δημιουργός τους. Ξεκινούν από μια καταπράσινη πεδιάδα, πηγαίνουν σε ένα τσίρκο, καταφεύγουν σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, ανεβαίνουν σε ένα αερόστατο, φτάνουν σε μια υπαίθρια γιορτή και τελειώνουν σε ένα χιονισμένο δάσος, όπου δύο κινηματογραφικά είδωλά τους (τα δυο alter ego τους) τους καλούν να τους ακολουθήσουν, μα αυτοί αρνούνται. Προτιμούν να συνεχίσουν την αέναη πορεία τους.
Το Wonderful Circus (ή Kouzelný Cirkus στα τσέχικα) είναι, τελικά, ένα σουρεαλιστικό παραμύθι μπολιασμένο με εκρηκτική φαντασία. Aπό το 1977 που πρωτοπαρουσιάστηκε συνεχίζει να μαγεύει χιλιάδες θεατές, τόσο στην Πράγα, όπου παίζεται αδιάκοπα εδώ και σχεδόν σαράντα χρόνια, όσο και σε όλο τον κόσμο. Μέχρι σήμερα η παραγωγή αυτή έχει συμπληρώσει περισσότερες από 6.000 παραστάσεις στην Τσεχία κι έχει ταξιδέψει σε πάνω από πενήντα πόλεις σε δεκαέξι χώρες. Μάθαμε μάλιστα από τους υπευθύνους του θεάτρου πως η παράσταση της Κυριακής 20-12-15 στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκη ήταν όχι μόνο η τελευταία σε όλη την Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Δηλαδή η ομάδα αυτή θα επιστρέψει άμεσα στην Τσεχία για μακρόχονες διακοπές, στην διάρκεια των οποίων, φυσικά, θα ετοιμάσει το επόμενο σόου (΄Ανοιξη 2016).
Να δηλώσουμε πως η μαγεία του όλου θεάματος είναι τόσο μεγάλη που σπάνια ακούμε γέλια από τα μικρά παιδιά ή τους γονείς τους. Με άλλα λόγια, το θέαμα τους καθηλώνει τόσο πολύ που προτιμούν να το παρακολουθούν βουβοί, για να μην διακόψουν, έστω και με τα αυθόρμητα γέλια τους, την μαγική επιβλητικότητα των όσων θαυμαστών συμβαίνουν επί σκηνής.
Τακτικά επίσης στην παράσταση αυτή βλέπουμε σκηνές μαύρου θεάτρου, μια και το τεράστιο πανί σηκώνεται κατά το ήμισυ με ειδικούς τροχαλίες και αόρατα σχεδόν σκοινιά, έτσι στην άδεια σκηνή παρακολουθούμε πανέμορφα, αλλά περιορισμένης χρονικής έκτασης, τρυκ black theater. ΄Ενα κόκκινο τριαντάφυλλο, λοιπόν, μπαινοβγαίνει στην σκηνή και στην οθόνη, αλλάζοντας όγκο και διαστάσεις.
Οι δημιουργοί της παράστασης χρησιμοποιούν και μαριονέττες, που κι αυτές εμφανίζονται άλλοτε στο σανίδι (μια ηθοποιός μιμείται έξοχα μια μαριονέττα) και άλλοτε στο πανί. Ομως έχουμε μια ένσταση : η μορφή τους (πρόσωπο) είναι ντε-φάκτο τρομακτική και καθίσταται ακόμη περισσότερο όταν την βλέπουμε σε γκρο-πλαν στην μεγάλη οθόνη (ίσως και γι’αυτό δεν γελούν τα παιδάκια που προαναφέραμε…).
Οι σκηνές στο τσίρκο με τα λιοντάρια σαγηνευτικές αλλά και τρομακτικές, καθώς βλέπουμε ζωντανά ένα θηριοδαμαστή να επιβάλλεται με το μαστίγιό του σε 4 λιοντάρια επί της …οθόνης ! Εδω χάθηκε λίγο το “μέτρο” του σκηνοθέτη, καθώς είδαμε τα λιοντάρια να κάνουν πολλά τηλεοπτικά μπρος-πίσω στα πετάγματά τους και από εκεί μας γεννήθηκε η επιθυμία να ψάξουμε το ζήτημα των προβολών περισσότερο (βλ. κατωτέρω). Στην ίδια σεκάνς χαζέψαμε τα χορευτικά των 8 μπαλαρίνων που εμφανίζονται άλλοτε στην σκηνή και άλλοτε στην οθόνη (κι’αυτές) με απίστευτη ταχύτητα.
Υπάρχει και μια σκηνή σε ένα παλιό κτίριο όπου τους δυο κλόουν καταδιώκουν περιθωριακοί τύποι σε μοτοσυκλέτες. Νομίζουμε πως πρόκειται για σαφή υπαινιγμό και αναφορά του σκηνοθέτη στα περίφημα “βαρέλια του θανάτου”, εντός των οποίων, στα παλιά τσίρκα, βλέπαμε έντρομοι αντίστοιχες σκηνές καταδίωξης.
Η πιο μαγευτική σκηνή, βέβαια, είναι εκείνη με το αερόστατο, όπου παρακολουθούμε τους δυο κλόουν και μια κοπέλα να ανεβαίνουν σε ένα τεράστιο καλάθι για να ακολουθήσουν μια εναέρια πορεία στην οποία γινόμαστε μάρτυρες ως συνεπιβάτες ! Βλέπουμε δηλαδή την γη από ψηλά και έχουμε την ψευδαίσθηση πως είμαστε μέσα στο καλάθι. Ο υπογράφων ευρίσκετο στις πρώτες σειρές και κάποια στιγμή νόμισε πως .. πετάει μαζί με τους 3 ήρωες …
Η Ομάδα δημιουργήθηκε το 1958 με ιδρυτές αυτούς που συνέλαβαν στα τωρινά χρόνια την πρωτοποριακή ιδέα του Wonderful Circus : τον κινηματογραφιστή Evald Schorm, τον σκηνογράφο και γνωστό θεατράνθρωπο Josef Svoboda, τον μαριονετίστα και εμπνευστή του Μαύρου Θεάτρου Jri Srnec και τον cult σκηνοθέτη Jan Svankmajer. Την χορογραφία της παράστασης επιμελήθηκαν πέντε χορογράφοι, με επικεφαλής τον περίφημο Karel Vrtiska.
Οι κινηματογραφημένες σκηνές της που καλύπτουν το 90 % χρονικά του όλου θεάματος, γυρίστηκαν στην ύπαιθρο σε ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία. Μάλιστα, το ορίτζιναλ φιλμ κατασκευής 1970, ψηφιοποιήθηκε πρόσφατα στα Barrandov Studios της Πράγας, καθιστώντας ακόμα πιο έντονη την εμπειρία της προβολής. Μας φόβισε η σκέψη “τι θα συμβεί όταν χαλάσει ένας από τους τρεις προβολείς”, αλλά σίγουρα οι οργανωτές θα έχουν προβλέψει την λύση και σε τέτοια ατυχήματα.
Στο δεύτερο επίπεδο (αποκρυπτογράφηση) πλησιάσαμε στο τέλος της παράστασης και μιλήσαμε με τον τεχνικό προβολών (πολύ ευγενικός και κατατοπιστικός). Μάθαμε, λοιπόν, πως η όλη μαγεία πηγάζει από 3 γιγαντιαίους βιντεο-προβολείς που βρίσκονται στην τελευταία σειρά των θεατών (πολύ μεγάλη απόσταση σε σχέση με κανονικές συνθήκες σε συμβατικούς κινηματογράφους). ΄Ετσι θελήσαμε να τους “μελετήσουμε”. Εκπλαγήκαμε από το γεγονός ότι και οι τρεις τους δίνουν επί της ημικυκλικής σκηνής την αίσθηση του ενιαίου πλάνου, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για τρεις διαφορετικές προβολές στην ίδια οθόνη, σε διαγώνια πιο μεγάλη και από το Σινεμασκόπ (υπολογίσαμε την συνολική επιφάνεια της οθόνης σε 25 μέτρα μήκος και 4 μ. ύψος !) !… ΄Αρα είχαν γίνει τρεις διαφορετικες λήψεις από τρεις διαφορετικές κάμερες (επαναλαμβάνουμε : σε παραγωγή του 1970) οι οποίες τώρα συνδυάζονται παράλληλα και ταυτόχρονα με την βοήθεια τριών κομπιούτερς, οι οποίοι χειρίζονται από ένα μόνο άτομο, τον προαναφερθέντα τεχνικό ! Οι τρεις προβολές ενώνονται στην σκηνή με 2 κάθετες γραμμές που δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές από το κοινό, εκτός από μερικά χρονικά σημεία και από εξαιρετικά έμπειρους κινηματογραφικούς θεατές.
Λυπούμεθα για το ότι δεν βρήκαμε ένα φυλλάδιο-πρόγραμμα με τα ονόματα των υπόλοιπων συντελεστών (τεχνικών και ηθοποιών-περφόρμερς), ώστε να τους αναφέρουμε εδώ τιμητικά. Τέτοιες παραλείψεις “δηλώνουν” έμμεσα πως η μικρή μονάδα που λέγεται “ηθοποιός” ή “τεχνικός” δεν έχει μεγάλο ρόλο, σημασία έχει το γιγαντοθέαμα, ως βιομηχανικό (σχεδόν) προϊόν. ΄Ομως όλοι ξέρουμε πως είναι το τελείως αντίθετο …. Χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε κανένα τέτοιο θέαμα.
Θα ξανατονίσουμε πως στο Μέγαρο Μουσικής τα διαλείμματα είναι αδικαιολογήτως μεγάλα και το ζήτημα εντείνεται όταν αρκετοί θεατές που μένουν στην Δυτική Θεσσαλονίκη αναγκάζονται να πληρώνουν ταξί για να πάνε στα σπίτια τους ώρα 1.30 το πρωί. Μάλιστα σε άλλες χώρες η ώρα έναρξης είναι πολύ πιο νωρίτερα, ακριβώς γι’αυτόν το λόγο. ΄Ισως οι υπεύθυνοι του Μεγάρου να νομίζουν πως το θέατρο είναι μόνο για λίγους και πλούσιους (και για όσους έχουν αυτοκίνητο) ! Το θέαμα που είδαμε (και πολλά άλλα εκεί) αποδεικνύουν το τελείως αντίθετο !.. Ας ξανασκεφτούν λοιπόν οι αρμόδιοι του ΜΜΘ για ποιο κοινό καλούν τέτοιες παραστάσεις !