«Υπηρέτης δύο αφεντάδων»
κριτική παράστασης Παύλος Λεμοντζής
ΚΘΒΕ: Κάρλο Γκολντόνι
Πρεμιέρα στο θέατρο Ε.Μ.Σ
Παρασκευή 8 Μαρτίου. Πλατεία πλήρης.
΄Άσκηση πρώτη: Υπομονή.
Το σύνηθες, οι κουβέντες. Οι χαμηλόφωνες δείχνουν καλλιέργεια, ήθος, αγωγή. Οι δυνατές στιγματίζουν απερισκεψία, αμετροέπεια ή έλλειψη παιδείας. Οι κραυγαλέες στεφανώνουν τον αναίσθητο τύπο , αυτόν που δεν έχει συναίσθηση του τόπου και της θέσης του ανάμεσα στο πλήθος. Αν ήταν νόμιμη η ηχογράφηση, θα είχα τώρα ένα πρώτης τάξεως υλικό για θεατρικό έργο δουλεμένο στη συνθήκη που σου παρέχει απλόχερα η πλατεία ενός θεάτρου και, μάλιστα, σε μέρα πρεμιέρας λίγο πριν σβήσουν τα φώτα.
Κουδούνι δεύτερο. Αδύνατον ν αφομοιώσω μια παράγραφο από την πρώτη σελίδα του προγράμματος. Αντί της ανάλυσης «τομών και συγκλίσεων στον χώρο και τον χρόνο», με παράδειγμα τον υπηρέτη δύο αφεντάτων του Γκολντόνι, από την Ειρήνη Μουντράκη, εμπέδωσα πλήρως τις προτιμήσεις τριών γυναικών , ακριβώς πίσω μου, για πρετ-α-πορτέ σε συνδυασμό με διακοπές στην Εύβοια. Πώς καταφέρνουν οι γυναίκες να συμπεριλαμβάνουν σε μια πρόταση τόσα ετερόκλητα πράγματα , άλυτο μυστήριο για μένα.
Στο τρίτο κουδούνι η συζήτηση επεκτάθηκε μεγαλοφώνως και στην τέχνη του θεάτρου. Σκηνικά και ντε- πιες δένουν μια χαρά στα θηλυκά στόματα, τα οποία – ευτυχώς – σίγησαν με την εμφάνιση ηθοποιών στη σκηνή.
΄Άσκηση δεύτερη: Τεχνική προετοιμασία.
Το επιβεβλημένο επεισόδιο της έναρξης λαμβάνει χώρα στη σκηνή. Ο θίασος ασκείται περιδιαβαίνοντας γοργά τη Βενετία που κρέμεται σε εικονογραφημένα σεντόνια απ? το ταβάνι. Ο προτζέκτορας, δείγμα για τα πολλαπλά ευρήματα που θ? ακολουθήσουν. Ο Αρλεκίνος- Τρουφαλντίνο μπαίνει στον ρόλο του με ανάσες, μούτες και τεχνική προετοιμασία. Σκάνε τα πρώτα γέλια.
΄Άσκηση Τρίτη: Το ύφος.
«Για να μπορέσει κανείς να μιλήσει για τον Αρλεκίνο, τον υπηρέτη των δύο αφεντάδων, χρειάζεται να παραβάλει τρεις ιταλικές παραδόσεις που μόνο φαινομενικά βρίσκονται σε αρμόνια μεταξύ τους και να κατανοήσει ποια από αυτές είναι ακόμα ζωντανή και απαραίτητη, και, από την άλλη, ποια δεν είναι κατάλληλη για την εποχή μας. Οι τρεις παραδόσεις είναι : η Commedia dell arte, η μεταρρύθμιση του κωμικού θεάτρου από τον Γκολντόνι και ο επαναπροσδιορισμός του Στρέλερ στον 20ο αιώνα». Τάδε Έφη Emilliano Bronzino σε μετάφραση Νίκου Ορτετζάτου.
Ο Μιχάλης Σιώνας ακολούθησε κατά γράμμα αυτήν την ερμηνεία του θεατρικού κειμένου και πέρασε τη φόρμα που οδηγεί στην εξασθένιση της Commedia dell arte, ώστε ν αφήσει χώρο στην αναγκαιότητα του αστικού θεάτρου, δηλαδή της παρουσίασης του κόσμου έτσι όπως τον βλέπουμε έξω απ΄ την πόρτα του σπιτιού. Ο Αρλεκίνος είναι συνυφασμένος με την παράδοση της Commedia dell arte , αλλά και κρύβει διαφορετικές αναγκαιότητες που οδηγούν στις αλλαγές ανάλογα με το πλαίσιο προσέγγισης του κειμένου, όπως έκανε ο Στρέλερ στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα παρουσιάζοντας ένα παιχνίδι κατόπτρων και παραπομπών καθιστώντας τον δικό του Αρλεκίνο σε παράσταση «θέατρο εν θεάτρω».
Άσκηση τέταρτη: Το πάρτι.
Ο Μιχάλης Σιώνας πήρε τη μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ, δούλεψε με κέφι στη διασκευή και με πολύ περισσότερη ευρηματικότητα στη σκηνοθεσία και μπόλιασε τόσο έξυπνα διαφορετικά είδη σε ενιαίο σύνολο. Έμπνευση από τη φαντασία των κόμικς, δάνεια από τον κόσμο του ακροβατικού τσίρκου, ιδέες από το στιλιζάρισμα του Τσάρλι Τσάπλιν, γκαγκς απ’ τον ασπρόμαυρο βωβό κινηματογράφο, φρενήρεις ρυθμούς απ΄ τα κινούμενα σχέδια της Ντίσνεϊ κουλτούρας και του Λούκυ Λούκ, μπόλικο σουρεαλισμό και μια εύστοχη διανομή στους ρόλους.
Στην σκηνοθετική του ματιά η χρήση αυτών των στοιχείων σκοπεύει σε μια κοινωνική κριτική, στη διαμόρφωση και δείξη μιας συγκεκριμένης άποψης σε δεδομένη στιγμή. Θαρρώ, πώς το απόσταγμα της έρευνάς του είναι ότι μόνο με τη μελέτη της τεχνικής των περιπλανώμενων θεατρίνων, των καμποτίνων, των ζογκλέρ, της παντομίμας, του θέατρου του δρόμου, θα μπορούσε ο σύγχρονος ηθοποιός να παίξει αληθινά. Και το εφάρμοσε. Επίσης, τόνισε τη σημασία της κίνησης έναντι του έργου. Μία κίνηση που, όπως κατάλαβα, δεν τον ενδιέφερε να είναι νατουραλιστική τόσο, όσο αναγκαία. Είναι εμφανές ότι όλα στην παράσταση ξεπηδούν απ την κίνηση, ακόμα κι η μουσική.
Η υποκριτική, για τον Σιώνα, δε στηρίχτηκε στην ενσάρκωση και την ερμηνεία, αλλά στην αναπαράσταση κι ερμηνεία. Ίσως, επειδή η ενσάρκωση είναι ένας πλεονασμός, μία υπερβολή, ένας υπερτονισμός της δράσης του ηθοποιού. Αντίθετα, η αναπαράσταση κι ερμηνεία είναι ευφυής και τονίζει την ουσία της πράξης. Τρανταχτά γέλια και ευφορία στους θεατές, τρελό κέφι και επιδεξιότητα στη σκηνή, δημιούργησαν ατμόσφαιρα πάρτι με δια δραστικό χαρακτήρα. Άλλωστε , αυτό το αλισβερίσι στο θέατρο είναι το γνωστό «παιχνίδι του καθρέφτη».
΄Άσκηση Πέμπτη: Η υπόθεση.
Ιδέα να μην είχε ο θεατής σχετικά με το έργο, η ροή είναι τόσο εύληπτη, ώστε ταυτίζεται γρήγορα κι εύκολα με τους ήρωες και αγωνιά για την εξέλιξη της ιστορίας, όπως κι εκείνοι απέναντί τους. Ο υπηρέτης Τρουφαλντίνο υπηρετεί δυο αφέντες. Είναι πονηρός και πολυμήχανος, γκαφατζής, μα και θρασύς. Τα θαλασσώνει και τα μπαλώνει, ενώ περιπλέκει τους πάντες και τα πάντα. Τελικά αποδεικνύεται αυτός αφέντης των αφεντάδων του αφού καταφέρνει να τους κοροϊδεύει και να πληρώνεται και από τους δύο. Τι γίνεται όμως όταν ο έρωτας τον επισκέπτεται;
Άσκηση ΄Έκτη: Συμπεράσματα.
Τα συνεχή ανεβάσματα κι οι διαφορετικές εκδοχές αυτής της παράστασης είναι η απόδειξη της ανεξάντλητης έμπνευσης, της ανανεωτικής της πορείας που αρνείται να σταθεροποιηθεί και σχετίζεται πάντα με την εποχή στην οποία ανεβαίνει, τα ζητούμενα και τις προκλήσεις της. Κάθε παράσταση είναι μοναδική και διαφορετική κι αυτό συνδέεται με την «μαγεία» του θεάτρου. Στην περίπτωση του ο «Υπηρέτης δύο αφεντάδων»- αν κάποιος αναλογιστεί την πορεία του- τονίζεται αυτό ακριβώς το στοιχείο, ότι δηλαδή η παράσταση βρίσκεται σε κίνηση και, ταξιδεύοντας μέσα στον χρόνο, αλλάζει, χωρίς όμως να παλιώνει και να γερνάει. Αντίθετα, αυτό που την χαρακτηρίζει είναι η ανανέωσή της. Κάθε φορά υπογραμμίζει άλλα στοιχεία και διατηρεί το ενδιαφέρον των θεατών αλλά και των ίδιων των συντελεστών.
Άσκηση Έβδομη: Η παράσταση.
Η ουσία της σκηνοθετικής ματιάς του Σιώνα έχει δύο κύριους άξονες, όπως και το έργο του Γκολντόνι: το θέατρο και τον κόσμο. Ως προς τον κόσμο τόνισε την καθημερινή δραστηριότητα που ξεκινά από μια ανάγκη, κι ως προς το θέατρο έσκυψε στην παράδοση και στο παιχνίδι των θεατρικών συμβάσεων. Συγκεκριμένα ο Αρλεκίνος, ο πλέον θεατρικός ρόλος από πλευράς τεχνικής και τύπου, υπενθυμίζει με κάθε τρόπο την ανάγκη του για επιβίωση, για ένα φαγητό κι ένα μισθό, που θα μοχθήσει πολύ για να τον κατακτήσει.
Η παράσταση παίρνει ένα πιο υπαινικτικό χαρακτήρα ως προς την σκηνογραφία και τον φωτισμό, για ν αναδυθεί με περισσότερο λεπτομέρεια ο ίδιος ο ηθοποιός, η τέχνη του κι η ίδια η ζωή. Είναι μια μινιμαλιστική παράσταση ως προς τα υλικά και μαξιμαλιστική ως προς τις δυνατότητες του ηθοποιού και του θεάτρου. Ο ίδιος ο Αρλεκίνος ( έξοχος ο Θανάσης Ραφτόπουλος) παραπέμπει από την μαριονέττα, μέχρι τον κλόουν αλλά και σε γκροτέσκο φιγούρα που συνδυάζει το κωμικό και το δραματικό. Αυτός ο Αρλεκίνος, όταν γελάει, αντηχεί μία κραυγή απόγνωσης κι όταν διαμαρτύρεται έντονα, κλείνει το μάτι στους θεατές για τα κόλπα που είναι ικανός να κάνει. Αυτός ο Αρλεκίνος σε κάνει να γελάς και να σκέφτεσαι, να διασκεδάζεις με τα ακροβατικά του και να αναρωτιέσαι για το τι θα απογίνει, να νιώθεις οικεία μαζί του, αφού είναι ένα καθαρά λαϊκό πρόσωπο, αλλά και να βλέπεις αποστασιοποιημένος τις γκάφες, τις αλλεπάλληλες δικαιολογίες του και τον ιδρώτα που χύνει για να καταφέρει να ξεμπερδέψει το κουβάρι που μόνος του έπλεξε.
΄Άσκηση όγδοη και τελευταία: Ερμηνείες.
Πραγματικά, απολαυστικός ο θίασος. Σπουδαίοι ηθοποιοί του Κ.Θ.Β.Ε. στους ρόλους δείχνουν τις μέγιστες δυνατότητές τους υποκριτικά, κινησιολογικά, σωματικά, φωνητικά και οδηγούν τους θεατές σε αλλεπάλληλες επευφημίες. Όλοι τους εξαιρετικοί, ο δε Ραφτόπουλος – υπηρέτης, δικαιούται ένα μπράβο παραπάνω . Σπουδαίος κι ο μουσικός Αλέξανδρος Ιωάννου στη σκηνή κι εντυπωσιακότατος ο συγχρονισμός του με την κίνηση των ηθοποιών.
Αν θα πρέπει κάτι να συμμαζευτεί είναι ο πλατειασμός ορισμένων σκηνών που μεγεθύνουν τη διάρκεια της παράστασης. Εάν θέλετε να δείτε μια σύγχρονη προσέγγιση του Γκολντόνι και μια σύμπλευση τεχνικών και υφών θεάματος, σπεύσατε. ΄Άλλωστε, ξέρουμε ότι η κάθε παράσταση είναι κι ένα μάθημα.
► Υπηρέτης δύο Αφεντάδων στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Μέρες και ώρες παραστάσεων
«Υπηρέτης δύο αφεντάδων» – Συντελεστές
Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Σιώνας
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιάννης Κατρανίτσας
Μουσική: Αλέξανδρος Ιωάννου
Κίνηση: Έντγκεν Λάμε
Κατασκευή μασκών: Μάρθα Φωκά
Βοηθός σκηνογράφου: Ελένη Κανακίδου
Βοηθοί σκηνοθέτη: Σταυρούλα Κουλούρη, Ευτυχία Σπυριδάκη
Φωτογράφιση παραγωγής: Τάσος Θώμογλου
Οργάνωση παραγωγής: Marleen Verschuuren
Παίζουν: Λίλα Βλαχοπούλου (Μπριγκέλλα), Γιώργος Δημητριάδης (Ντοττόρε), Χρήστος Διαμαντούδης (Σερβιτόρος), Θανάσης Δισλής (Σερβιτόρος), Στεφανία Ζώρα (Κλαρίσσα), Γεωργία Κυριαζή (Σερβιτόρος), Ειρήνη Κυριακού (Σμεραλντίνα), Φανή Ξενουδάκη (Σερβιτόρος), Νίκος Ορτετζάτος (Πανταλόνε), Τίμος Παπαδόπουλος (Σίλβιο), Θανάσης Ραφτόπουλος (Τρουφαλντίνο), Τάσος Ροδοβίτης (Καμαριέρης, Σερβιτόρος), Άννα Σωτηρούδη (Μπεατρίτσε), Γιάννης Τσεμπερλίδης (Φλορίντο), Άννη Τσολακίδου (Αχθοφόρος) Μουσικός επί σκηνής: Αλέξανδρος Ιωάννου.
cityportal.gr/ «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» κριτική παράστασης | Θέατρο /
Παύλος Λεμοντζής